De schandpaal

Luister naar een willekeurige discussie, dialoog, talkshow of consumentenprogramma en je concludeert: het nieuwste wapen in het gesprek is de schandpaal. Een geweldige uitvinding.
Je noemt een bedrijf of persoon, legt dat hoofd op het blok, roept iets waar het publiek van gaat joelen en het eieren gooien kan beginnen. Niet belangrijk of het echte, rotte  of nep eieren zijn. Het gaat er alleen nog om het slachtoffer te besmeuren.

Enkele weken geleden ging het in Amsterdam tijdens een bijeenkomst over energie. Hoewel de tekst in de uitnodiging nog een objectieve dialoog deed vermoeden, bleek vanaf het begin de schandpaal klaar te staan. Het slachtoffer – Shell – kon vanwege beursreglementen op genoemde dag niet aanwezig zijn. Een dialoog was bij voorbaat niet mogelijk. Dat bleek ook niet de bedoeling te zijn. Spreker na spreker ging los. Het publiek brieste, knikte en maakte instemmende geluiden. Al naar gelang de geponeerde stellingen.
Een voorzichtig tegengeluid van een onpartijdige derde uit het publiek – dat Shell het in vergelijking met collega’s juist goed deed –  werd weggehoond. Mocht zo zijn. Niet belangrijk. Het ging om de schandpaal. Resultaat van de bijeenkomst: verdere polarisatie en verder weg van een oplossing.

De schandpaal is populair in Nederland. Een bedrijf dat een moedige poging doet antwoord te geven op de roep om transparantie, wordt alsnog aan de schandpaal genageld. Een levensmiddelenproducent die probeert een gesprek aan te gaan over soms onmogelijke of complexe keuzes, wordt bij voorbaat als leugenaar, misdadiger of fraudeur afgeschilderd. Een wetenschapper die kritische kanttekeningen plaatst bij de beeldvorming rond ingrediënten in voeding wordt bedolven onder boegeroep. Alleen de schandpaal is nog relevant om de vastgestelde eigen mening (en superioriteit?) te bevestigen.

De schandpaal is het ultieme middel om intolerantie, oplopende spanningen en verdeling in de samenleving tot grote hoogte te laten oplopen. De schandpaal is daarmee een destructief instrument. Daar wordt niemand beter van.

Het kan anders en iedereen kan hier het voortouw nemen. Media, organisatoren van discussie- of informatiebijeenkomsten en bedrijven en organisaties. Even geen eieren gooien en spannend entertainment meer om het publiek te laten joelen. Even geen schandpalen meer op het schavot. Maar met nieuwsgierig makende spannende discussies oplossingen zoeken. Daar worden we met elkaar beter van en – vast en zeker – ook een stuk vrolijker.