Noodklokken

Het gaat gebeuren. De NVWA gaat controles aanscherpen en sneller (en hogere) boetes uitschrijven. In juni luidden leden van de Tweede Kamer de noodklok. “Voedselveiligheid in gevaar door puinhoop NVWA” aldus een D66 kamerlid. En, aldus hetzelfde lid, de minister van Volksgezondheid en de Staatssecretaris van Economische Zaken waren niet in staat om het probleem aan te pakken dus moest de NVWA onder curatele komen van de Algemene Rekeningkamer. Het gaat immers alsmaar meer de verkeerde kant op met de voedselveiligheid. En, minstens zo belangrijk – de concurrentiepositie van Nederland kwam in gevaar, want de NVWA berekent (te) hoge kosten aan het bedrijfsleven. De NVWA is veel te lief voor het bedrijfsleven dat – zo wordt nogal eens aangenomen – eigenlijk niet deugt of niet wil deugen. Tijd voor een nieuwe aanpak en werkwijze zodat noodklokken tot het verleden behoren, vindt de politiek.

De NVWA heeft zware jaren achter de rug. In het afgelopen decennium werd de organisatie keer op keer geconfronteerd met bezuinigingen en reorganisaties. Overigens goedgekeurd en soms aangestuurd door dezelfde Tweede Kamer. De kosten moesten omlaag. Met als een van de gevolgen  geen investeringen in moderne bedrijfssystemen en daardoor mogelijk minder slagkracht bij en effectiviteit van inspecties en controles.

Wie deze situatie tot zich door laat dringen, moet constateren dat de NVWA het eigenlijk onwaarschijnlijk goed deed en doet. Het inschatten van risico’s en het houden van toezicht op werkwijzen en producten op een ongelooflijk breed werkterrein van duizenden producten, is geen eenvoudige taak. Het toezicht gaat echter effectief. Bij bedrijven waar het niet deugt wordt ingegrepen. Recent zijn meer ambachtelijke, horeca- en retailbedrijven onder extra toezicht geplaatst. Nederlanders kunnen er blij mee zijn. Hoe meer risico’s van te voren worden ontdekt en hoe sneller wordt ingegrepen bij misstanden en overtredingen, hoe beter.

Veel partijen hebben een gezamenlijk belang bij een goed functionerende NVWA. Van overheid, bedrijfsleven, consument tot en met de NVWA zelf. Om dat tot stand te brengen en als zodanig (h)erkend te worden, is er rust in de tent nodig. Rust en focus om de kernactiviteit controle en toezicht de aandacht te geven die het vereist. Voorkomen moet worden dat er onnodig energie moet worden gestoken in politiek en overmatige profilering. Niemand zit tenslotte te wachten op negatieve publiciteit. Dat levert louter verliezers op.

Wie echter verwacht, dat het met de nieuwe aanpak en strengere houding wel goed komt, en wie denkt dat de NVWA nu een rustiger periode tegemoet gaat, heeft het zeer waarschijnlijk mis. De, door de Tweede Kamer afgedwongen en recent aangekondigde nieuwe werkwijze, gaat onherroepelijk leiden tot nieuwe spanningen en verhitte discussies in de Tweede Kamer.
De nieuwste richtlijnen voor de NVWA staan namelijk al gepland terwijl de vorige serie maatregelen nog niet volledig zijn ingevoerd. Welke maatregel volg je? Kies je voor wettelijke verplichte kwaliteitsprogramma’s of voor de nieuwe richtlijnen? Dat leidt tot een ongelukkige situatie die een goede, constructieve relatie tussen partijen niet bevordert. Niet tussen de NVWA-medewerkers in het veld en die op kantoor, en niet tussen NVWA-medewerkers en medewerkers in het bedrijfsleven. De – op zich wellicht goede – maatregelen ontaarden op deze manier in chaos, onduidelijkheden en misverstanden. Met ongetwijfeld opnieuw Kamervragen en grote koppen in de krant.

Wellicht moet de politiek de NVWA nu eens ruim de tijd geven om in alle rust en zonder dubieuze ‘noodklokken’ haar organisatie in te richten en haar werkzaamheden efficiënt en vooral effectief uit te gaan voeren. Dan kan er worden gewerkt aan de echt belangrijke zaken, worden misstanden voorkomen of degelijk aangepakt en wordt er goed werk geleverd.  En dan zal ook blijken dat de NVWA helemaal niet zo duur is, omdat het pakket dat ze levert veelomvattend en kostenbesparend is. Nederland kan dan vertrouwen op een organisatie die heel goed in staat is om in constructief overleg en samenwerking met het bedrijfsleven, de uiteindelijke kwaliteit van voedingsmiddelen en andere producten te bewaken. Dan hoeft de Tweede Kamer ook geen ‘noodklokken’ te luiden maar kan ze zich buigen over andere vraagstukken die ertoe doen.